فقط ۷ کشور هوای سالم دارند ایران در راه پرخطر
کونفه: حدودا تمام جمعیت جهان هوایی آلوده تر از حد مجاز تنفس می کنند و فقط 7 کشور موفق به رعایت معیارهای سازمان جهانی بهداشت شده اند. همزمان، ایران نیز با رشد منابع آلاینده، سوخت های فسیلی و ترافیک سنگین، در راه کشورهای پرخطر قرار گرفته است.
آلودگی هوا امروز دیگر یک مسئله محلی یا فصلی نیست؛ بلکه بحرانی است که در بخش بزرگی از جغرافیای قاره زمین از حدود ایمن سازمان جهانی بهداشت فراتر می رود و مشکلاتی را برای ساکنان آن بوجود می آورد. طبق آخرین برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، تقریباً ۹۹ درصد جمعیت دنیا هوایی را تنفس می کنند که از حد قابل قبول سالانه ی WHO (سازمان جهانی بهداشت) فراتر است، آماری که نشان میدهد مشکل، همگانی و به ویژه متأثر از شکاف های توسعه ای است.
برآوردها نشان میدهد در سال ۲۰۲۳ آلودگی هوا باعث حدود ۸.۱ میلیون مرگ زودهنگام شده است. این دفعه بیماری زایی شامل سکته، بیماری های قلبی-عروقی، مشکلات تنفسی و سرطان های مرتبط می باشد.
گزارش جهانی کیفیت هوا (IQAir، ۲۰۲۴) که پایگاه داده ای از هزاران ایستگاه و شهر را تحلیل کرده، می گوید تنها حدود ۱۷ درصد شهرهای مورد بررسی موفق به رعایت معیار سالانه ی PM۲.۵ سازمان بهداشت جهانی شده اند؛ یعنی بالاتر از ۸۰ درصد شهرها با آلودگی بیشتر از استاندارد رو به رو هستند. همین طور در این گزارش فقط ۷ کشور در سال ۲۰۲۴ میانگین سالانه ای برابر یا کمتر از حد WHO داشتند. در این رده بندی کشوری، چاد، بنگلادش، پاکستان، جمهوری دموکراتیک کنگو و هند همچون آلوده ترین کشورها در صدر قرار گرفته اند.
ده کشور با بدترین هوای میانگین (بر مبنای PM۲.۵، گزارش IQAir ۲۰۲۴)
۱. چاد
۲. بنگلادش
۳. پاکستان
۴. جمهوری دموکراتیک کنگو
۵. هند
۶. تاجیکستان
۷. نپال
۸. اوگاندا
۹. رواندا
۱۰. بوروندی
این لیست نشان میدهد آلودگی تنها مشکل کشورهای صنعتی نیست؛ خیلی از کشورهایی که زیرساخت پایش یا مدیریت آلودگی ضعیف تری دارند، اخیراً در صدر رتبه ها قرار گرفته اند، گاهی به سبب گردوغبار طبیعی، گسترش سوزاندن زیست توده، مدیریت ضعیف زباله و فقدان نیروگاه های پاک.
چه عاملی بیشترین سهم را در آلودگی دارد؟
مطالعات نشان میدهد که منابع متحرک (خودرو، موتورسیکلت، کامیون و... ) بخش های مسکونی (سوخت پزی و گرمایش داخل ساختمان)، صنعت و تولید انرژی (سوخت های فسیلی، خصوصاً زغال) از مهم ترین منابع سهم دهنده به بار PM۲.۵ جهانی هستند. تحلیل های جامع همین طور می گویند حذف یا کاهش احتراق سوخت های فسیلی می تواند بالاتر از یک چهارم تا یک سوم بار بیماری زای جهانی در رابطه با PM۲.۵ را کاهش دهد؛ سهم نسبی هر بخش در کشورهای مختلف متفاوت می باشد بطورمثال در هند بخش مسکونی نقش بزرگ تری دارد، در چین و آمریکا صنعت و تولید انرژی سهم بیشتری داشته اند.
به علاوه، حریق های جنگل و سوزاندن بقایای کشاورزی در فصول مشخص، گردوغبار بیابانی و ترافیک شهری (ویژه ذرات اگزوز و فرسایش ترمز/لاستیک) هم در مقاطع زمانی و مناطق مشخص، به شدت کیفیت هوا را پایین می آورند.
کشورها چه طور «واکنش» نشان داده اند؟ مرور نمونه های موفق جهانی
برخی کشورها با بسته های سیاستی یکپارچه توانسته اند کاهش قابل توجهی در غلظت ذرات ریز مشاهده کنند:
چین: اجرای «برنامه ی ملی کنترل آلودگی هوا» از ۲۰۱۳ به بعد (کنترل نیروگاه ها، پالایش صنایع آلاینده، جایگزینی سوخت گرمایش خانگی در نواحی حساس و محدودیت های ترافیکی) افت قابل توجهی در میانگین PM۲.۵ ایجاد کرد؛ برخی مطالعات کاهش تا حدود ۴۰ درصد در بازه ۲۰۱۳–۲۰۲۱ را گزارش می کنند. این تجربه نشان میدهد سیاستهای میان مدت با اقدامات اجرائی و نظارت دقیق مؤثر است. انگلیس: راه اندازی مناطق با معیارهای انتشار بسیار پایین (ULEZ و LEZ) و پرداخت تشویقی برای اسقاط خودرو های آلاینده، کاهش مفهوم داری در NO₂ و انتشار ذرات اگزوز به دنبال داشته است. ارزیابی ها نشان میدهد در سال اول گسترش ULEZ کاهش های قابل توجهی در غلظت های جاده ای روی داده و گروههای محروم شهری هم از مزایا بهره مند شده اند. هند: در کشورهایی مانند هند، سیاست هایی که دسترسی به گاز مایع نفتی (LPG) را برای خانوارهای فقیر تسهیل کرده اند (مانند برنامه ی Ujjwala)، نشان داده اند که جایگزینی سوخت های بیولوژیک/بی کیفیت داخل منازل می تواند آلودگی داخلی و دستاوردهای سلامتی را کم کند و در طولانی مدت بار بیرونی را هم تعدیل کند. درس کلیدی این تجارب اینست که ترکیبِ سیاستهای ساختاری (پاک سازی نیروگاه ها و صنایع)، مقررات ترافیکی هدفمند، تشویق مالی (اسقاط/کمک هزینه) و بهبود دسترسی به سوخت و فناوری پاک در خانه، مؤثرترین مسیرِ کاهش بار آلودگی است.
پیش بینی آینده؛ آیا وضع بهتر می شود؟
پیش بینی آیندهٔ آلودگی هوا به تلفیقی از مسیر فناوری، سیاستگذاری و تغییرات اقلیمی بستگی دارد. اگر کاهش تدریجی احتراق سوخت های فسیلی، گسترش برق پاک و پیشرفت سوخت و فناوری حمل و نقل ادامه یابد، مدلها نشان می دهند بار بیماری زای PM۲.۵ قابل کاهش است. در عین حال، افزایش فرکانس و شدت حریق ها (ناشی از تغییر اقلیم)، رشد شهری بدون برنامه و ضعف در پایش می تواند اقدامات مثبت را خنثی کند. مطالعات منبع محور می گویند حذف عمده انتشارهای سوخت فسیلی یکی از قوی ترین روش ها برای کاهش مرگ ومیر در رابطه با آلودگی است.
سفارش ها کوتاه برای سیاست گذاران
دانشمندان اعتقاد دارند که آلودگی هوا مسئله ای بین بخشی است که سلامت، اقتصاد و عدالت اجتماعی را در هم می آمیزد. برای اثرگذاری واقعی باید: گسترش شبکه های پایش و شفافیت داده ها مورد توجه قرار گیرد. سیاستهای مالیاتی و تشویقی که خرید وسایل نقلیه و فناوری پاک را اقتصادی کند، درنظر گرفته شود. برنامه های جایگزینی سوخت خانگی و اسقاط خودرو های آلاینده اجرا شود و اقدامات مواجهه با حریق و مدیریت زمین هم در کنار سایر برنامه ها جلو برود.
اما مهم ترین بخش، هم افزایی سیاستهای هوا ـ اقلیم ازجمله کاهش گازهای گلخانه ای است که باید در دستور کار قرار بگیرد.
منابع:
«WHO» و «Ambient (outdoor) air pollution»
IQAir — World Air Quality Report ۲۰۲۴
Institute for Health Metrics / State of Global Air
منبع: تسنیم بطور خلاصه این دفعه بیماری زایی شامل سکته، بیماری های قلبی-عروقی، مشکلات تنفسی و سرطان های مرتبط می باشد.
گزارش جهانی کیفیت هوا (IQAir، ۲۰۲۴) که پایگاه داده ای از هزاران ایستگاه و شهر را تحلیل کرده، می گوید تنها حدود ۱۷ درصد شهرهای مورد بررسی موفق به رعایت معیار سالانه ی PM۲.۵ سازمان بهداشت جهانی شده اند؛ یعنی بالاتر از ۸۰ درصد شهرها با آلودگی بیش از استاندارد مواجه هستند. این تجربه نشان میدهد سیاست های میان مدت با اقدامات اجرائی و نظارت دقیق مؤثر است. درس کلیدی این تجارب این است که ترکیبِ سیاست های ساختاری (پاک سازی نیروگاه ها و صنایع)، مقررات ترافیکی هدفمند، تشویق مالی (اسقاط/کمک هزینه) و بهبود دسترسی به سوخت و فناوری پاک در خانه، مؤثرترین مسیرِ کاهش بار آلودگی است.
پیش بینی آینده؛ آیا وضع بهتر می شود؟
پیش بینی آیندهٔ آلودگی هوا به ترکیبی از مسیر فناوری، سیاست گذاری و تغییرات اقلیمی بستگی دارد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب