مو قرمزها منقرض نمی شوند!
به گزارش کونفه، دیجیاتو نوشت: مطالعات و بررسی های زیادی روی تغییرات ژنتیکی که منجر به قرمز یا درکل روشن شدن موها می شود، انجام شده است.
«مژده بده؛ قرار نیست حالا حالا منقرض شوی.» این نخستین جمله من به دبیر مو قرمز بخش علم دیجیاتو برای راضی کردنش به نوشتن این مقاله بود. موضوع انقراض مو قرمزها موضوع تازه ای نیست و در دهه های گذشته بارها موردتوجه رسانه ها قرار گرفته است. اما واقعیت این است که برخلاف همه این ادعاها، قرار نیست این افراد حالاحالاها از روی زمین محو شوند و درنتیجه دوستداران جینجرها می توانند نفس راحتی بکشند. «مو قرمزها قرار نیست منقرض شوند.» این را دانشجوی پسادکترای مؤسسه ژنتیک رفتاری دانشگاه کلرادو، «کترینا زورینا لیختن والتر» در گزارشی مفصل درباره ی همین موضوع به نشنال جیوگرافیک گفته است. مطالعات و بررسی های زیادی روی تغییرات ژنتیکی که منجر به قرمز یا درکل روشن شدن موها می شود، انجام شده است و حدودا نتایج همه آنها یک چیز است؛ مو قرمزها نه نایاب می شوند و نه مقرر است بطور کامل منقرض شوند. موی قرمز توسط ژن مغلوب به وجود می آید و چنین ژن هایی بسادگی منقرض نمی شوند. حتی اگر برای مدتی هیچ مو قرمزی روی زمین نباشد، هنوز ممکنست افرادی این ژن را حمل کنند و مو قرمزها می توانند باردیگر در هر زمانی به وجود آیند. درحقیقت برای ازبین رفتن یک ژن مغلوب یا باید تمام افرادی که آن ژن را حمل می کنند، کاملاً و به یک باره از بین بروند و یا هیچ کدام از آنها دیگر هیچ گاه بچه دار نشوند و نسلشان ادامه پیدا نکند؛ بااینکه کاملاً مشخص است که چنین چیزی اتفاق نخواهد افتاد. مو قرمزها برای هزاره هاست که دوام آورده اند و بعید است به این زودی ها هم قصد رفتن را داشته باشند. قدمت موی قرمز به زمان ماقبل تاریخ بازمی گردد. آنالیز دی ان ای مو قرمزها نشان میدهد که قدمتش به ۵۰ هزار سال پیش برمی گردد؛ یعنی زمان نئاندرتال ها و این نشان میدهد که برخی از آنها نیز مو قرمزهایی با پوست روشن بوده اند. همین طور یکی از معروف ترین مو قرمزهای تاریخی، مادری ۳۸۰۰ ساله معروف به زیبای لولان است که در شمال غربی کشور چین کشف شده. بخش هایی از موی قهوه ای مایل به سرخ او تا زمان کشف هم دست نخورده باقی مانده بود.
زیبای لولان. موزه ای در شهر اورمچی، چین مو قرمز بودن در انسان ها و حتی در حیوانات بستگی به تعدادی از جهش های ژنتیکی دارد. اصلی ترین عامل پدیدآورنده موی قرمز ژن مغلوب «مِلانوکرتین ۱ رسپتور» یا به اصطلاح MC۱R است. مغلوب بودن ژن یعنی این که دو کپی از آن، یکی از سمت پدر و دیگری از سمت مادر باید به فرزند برسد تا شانس قرمزشدن موی فرزندشان وجود داشته باشد. موی قرمز چگونه به وجود می آید؟ دکتر لیختن والتر دراین باره توضیح می دهد: «تنها اگر هر دو والدین مو قرمز باشند، می توانند حدودا مطمئن باشند که فرزندشان هم موهای سرخی خواهد داشت.» ژن MC۱R نقش مهمی در تولید ملانین ایفا می کند. ملانین رنگ دانه ای است که وظیفه صیانت از پوست در مقابل نور خورشید و امواج فرابنفش آنرا دارد و همین طور رنگ مو و پوست هم به آن بستگی دارد. یک نوع از آن، یعنی یوملانین (eumelanin) عامل قهوه ای یا مشکی رنگ شدن مو است. نوع دیگر، فئوملانین، عامل قرمز یا بلوندشدن مو است و همین طور موجب روشن شدن رنگ پوست و ایجاد کک مک می شود. ژن موی قرمز برای نخستین بار در سال ۱۹۹۵ میلادی و توسط «اییان جکسون» و همکارانش شناسایی شد. او و تیمش در آن سال ۳۰ فرد مو قرمز ایرلندی و بریتانیایی را با همین تعداد از افراد با موی تیره مقایسه کردند. نتیجه مطالعه آنها نشان داد که بیش از ۸۰ درصد افراد مو قرمز و همین طور با پوست روشن دارای ژن MC۱R هستند. این درصورتی بود که فقط ۲۰ درصد افراد با موی تیره حاضر در گروه تحت مطالعه صاحب این ژن بودند.
برای داشتن موی قرمز باید هم مادر و هم پدر ژن MC۱R را داشته باشند «برای نخستین بار در تاریخ بشر است که یک ژن خاص که مسئول یک مشخصه ظاهری واضح در بدن است، کشف می شود». این جمله را «ریچارد اسپریتز»، متخصص ژنتیک در زمان انتشار نتایج این مطالعه خطاب به رسانه ها گفت. حالا که بیش از دو دهه از مطالعه جکسون می گذرد، انجام آزمایشات ژنتیکی بسیار سریع و ارزان شده اند؛ چیزی که در سال ۱۹۹۵ کسی حتی تصورش را هم نمی کرد. بدین سبب جکسون که حالا پروفسور بازنشسته دانشگاه ادینبرگ اسکاتلند است، در مطالعه دیگری که نتایج آن سال ۲۰۲۲ انتشار یافت، بار دیگر ژن های مؤثر در قرمزشدن رنگ مو و روشن شدن رنگ پوست را به همراه همکارانش بررسی نموده است. در این مطالعه آنها هشت گونه ژنتیکی مؤثر بر رنگ دانه های پوست و مو را شناسایی کرده اند که تا پیش از آن شناخته شده نبودند. بیشتر افراد مو قرمز دارای دو نوع ژن MC۱R که از جانب والدین خود به آنها رسیده است، هستند. اما در این میان ژن های دیگری هم هستند که در قرمز بودن یا نبودن مو نقش دارند. جکسون دراین باره به نشنال جیوگرافیک توضیح می دهد: «صرفاً ترکیب خاصی است که می تواند منجر به تشکیل موی قرمز شود.» ژن MC۱R مهم ترین ژن برای قرمزشدن رنگ موهاست. حدود چهارپنجم تمام افراد مو قرمز این ژن را درون خود دارند. ولی حالا می دانیم که یک پنجم باقی مانده احیانا این ژن را ندارند و ژن های دیگری موجب قرمزشدن موی آنها شده است. از دیگر خاصیت های ژن مغلوب MC۱R توانایی آن در نادیده گرفتن یک نسل است. یعنی ممکنست پدر و مادر موی قرمز نداشته باشند، اما چون مادربزرگ و پدربزرگ این ژن را دارا بودند، پس موهای فرزند نیز قرمز شود. افراد دارای موی قرمز اغلب پوستی روشن دارند و رنگ چشم آنها نیز روشن، بطورمثال آبی یا سبز است. همین طور این افراد دارای کک مک هستند؛ البته نه همه مو قرمزها! خوب و بد جینجرها موی قرمز و پوست روشن احیانا نوعی تکامل برای بهترشدن شرایط انسان هایی است که در مناطق با نور خورشید محدود زندگی می کنند. مانند انسان هایی که از نقاط آفتابی تر به مناطق ابری با روزهای کوتاه زمستانی مهاجرت کرده بودند. این افراد برای ادامه زندگی نیاز داشتند تا رنگ دانه های پوستشان کاهش پیدا کند. این یعنی تمرکز ملانین در بدن کمتر می شود. با رخ دادن این اتفاق رنگ پوست روشن تر می شود و پوست روشن تر می تواند نور خورشید بیشتری را جذب خود کند. جذب بیشتر نور خورشید یعنی تولید بهتر ویتامین D در مناطق اروپای شمالی که نور خورشید بسیار محدود است و به سختی راهی از میان ابرها به سطح زمین پیدا می کند. ویتامین D به جذب و نگه داری بهتر کلسیم در بدن کمک می نماید و موجب ساختن استخوان های محکم تری می شود. این ویتامین همین طور در مقابل التهاب نیز از فرد محافظت می کند. این خاصیت های مثبت در سلامتی افرادی که در مناطقی مانند شمال اروپا زندگی می کنند، موجب می شود تا زن های بیشتری در دوران حاملگی زنده بمانند و شانس انتقال موفقیت آمیز ژن موی قرمز و روشنی پوست بیشتر شود. با دانستن چرایی تولید ژن موی قرمز و پوست روشن، حالا احیانا می توان درک کرد که چرا کشورهای واقع در شمال اروپا مانند ایرلند و بریتانیا بیشترین تعداد افراد مو قرمز با پوست روشن را دارند. تخمین های غیررسمی می گویند ۱۰ درصد کل جمعیت این مناطق دارای چنین خاصیت های هستند. این درصورتی است که فقط بین ۱ تا ۲ درصد کل جمعیت جهان مو قرمز هستند؛ یعنی چیزی حدود ۶/۳ میلیون نفر از هشت میلیارد نفر جمعیت کره زمین.
موی قرمز به طور معمول همراه با رنگ پوست روشن، رنگ چشم روشن و کک مک هم راه است پروفسور جکسون نیز با بررسی بانک بیولوژیکی بریتانیا و شمال ایرلند (U.K biobank) نتایج مشابهی را به دست آورده است. او دراین باره به نشنال جیوگرافیک می گوید: «هرچه در مناطق شمالی تری متولد شده باشید، شانس شما برای داشتن موی قرمز بیشتر است». از طرف دیگر، مو قرمزها بیش از بقیه در معرض خطر سرطان پوست هستند؛ برای اینکه جهش های MC۱R که مسئول قرمزشدن مو و روشن شدن پوست است، اجازه می دهد نور فرابنفش بیشتری به دی ان ای برسد و به آن لطمه بزند. یک مطالعه نشان داده است که افرادی که دارای ژن MC۱R هستند، ۴۲ درصد بیش از بقیه در معرض ملانوما (یک نوع سرطان پوستی بدخیم) قرار دارند. ملانوما در سفیدپوستان نسبت به آفریقایی-آمریکایی ها ۲۰ درصد رایج تر است. البته که سن تشخیص این بیماری ۶۵ سال است. «این موضوع تولیدمثل این افراد را تهدید نمی کند». این را لیختن والتر می گوید؛ برای اینکه تا قبل سن ۶۵ سالگی زنان فرصت زیادی برای باردارشدن و انتقال ژن های خود به نسل بعدی دارند. بنا بر این هم است که خطر انقراض مو قرمزها را تهدید نمی نماید. منشأ اخبار انقراض مو قرمزها ادعاهای مربوط به انقراض مو قرمزها و یا حتی مو بلوندها چیز جدیدی نیست و البته پشت خیلی از این ادعاها سودهای مالی و اعتباری است. در چند سال قبل تعدادی از گزارش ها تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین را دلیلی برای انقراض افراد مو قرمز می دانستند؛ برای اینکه با وجود گرمایش جهانی و بالارفتن دما دیگر مثل قبل نیازی به پوست روشن برای دریافت بیشتر نور خورشید و جذب ویتامین D نیست. منبع این ادعا فردی به نام «آلیستر موفات»، رییس سابق شرکت آزمایش های ژنتیکی اسکاتلند دی ان ای بود. این شرکت حالا منحل شده است. وی در مصاحبه ای که سال ۲۰۱۴ با ایندپندنت داشته، می گوید: «اگر تغییرات اقلیمی رخ دهد و جهان به سمت هوای ابری بیشتر یا هوای صاف و بدون ابر بیشتر حرکت نماید، تعدادی از ژن ها نیز از این اتفاق اثر خواهند گرفت. اگر آسمان کمتر ابری شود و نور خورشید بیشتری به زمین برسد، پس بله، افراد کمتری وجود خواهند داشت که ژن موی قرمز را دارا باشند.» اما دکتر زورینا لیختن والتر معتقد می باشد احتمال این که افزایش امواج فرابنفش به علت تغییرات اقلیمی آن قدر زیاد باشد که روی ژن ها تأثیر بگذارد و موجب ازبین رفتن نسل موی قرمز شود، خیلی کم است. همین طور بسیاری دیگر از گزارش های این چنینی به بنیاد موی آکسفورد ارجاع داده می شدند. بنیاد موی آکسفورد یک مؤسسه ی خصوصی بود و این مؤسسه نیز حالا منحل شده است. این مؤسسه پیش بینی کرده بود که افراد دارای موی قرمز تا آخر سال ۲۱۰۰ منقرض خواهند شد و بعد از آن دیگر موی قرمز وجود نخواهد داشت. جکسون درباره ی این ادعا و این مؤسسه می گوید: «سرمایه بنیاد موی آکسفورد ازطریق یک شرکت فروش لوازم آرایشی و رنگ مو تامین می شد که هدفش جذب مشتری برای خرید رنگ مو بود». موی قرمز؛ کم یاب اما همچنان ادامه دار تمرکز اغلب مو قرمزها در مناطق شمالی و لبه های غربی اروپاست. ایرلند بیشترین سرانه تعداد مو قرمزها در میان کشورهای دنیا را دارد. حدود ۱۰ درصد جمعیت کل این کشور دارای گیسوهای سرخ هستند. دومین کشور اسکاتلند با ۶ درصد مو قرمز است. البته پایتخت این کشور یعنی شهر ادینبرگ، میزبان بیشترین تعداد جینجرها در میان شهرهای جهان است.
گردهمایی بیش از ۶۰۰۰ هزار مو قرمز در شهر بردا، هلند البته که به جز مناطق شمال غربی اروپا، در نقاط دیگری مانند قسمت هایی از روسیه و یا حتی استرالیا نیز مو قرمزها یافت می شوند. به طور معمول مو قرمزهای استرالیایی از نوادگان اروپایی هایی هستند که به این قاره مهاجرت کرده اند؛ هرچند که موی قرمز به همین مناطق محدود نمی شود و می توان گفت حدودا از تمام قومیت ها و ملیت ها افراد مو قرمز وجود دارند. بطور مثال، تعداد افراد مو قرمز هر دو کشور جامائیکا و مراکش از میانگین جهانی بیشتر است. این مساله آشکارا می تواند نشان دهنده گردش جهانی دی ان ای در میان گروه ها و ملت های مختلف سراسر کره ی زمین باشد. همین طور دلیل این که افراد سیاه پوست آفریقایی همچنان می توانند دارای موی قرمز باشند، این است که برای داشتن موی قرمز، شرط مهم و کافی داشتن ژن MC۱R است. اما برای داشتن پوست روشن جدا از داشتن این ژن، عوامل زیاد دیگری هم دخیل هستند تا این اتفاق رخ دهد. با همه این اوصاف به نظر نمی رسد که حالاحالاها نقش زیبای مو قرمزها از جهان انسان ها حذف شود. ۲۲۷۲۲۷
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب